Көп ұзамай кейіпкеріміз криптоиндустрияға, әсіресе NFT-ге қызығушылық танытады. Бір жыл бұрын блокчейнді мал шаруашылығымен байланыстыру туралы шешім қабылдаған. Осылайша Mix Reality экожүйесінің идеясы өмірге келеді. Идея бойынша, оның көмегімен үй жануарларының тірі секторын цифрландыру арқылы виртуалды ойындар жасауға болады. Мұның бәрі іс жүзінде қалай жүзеге асады? NFT-қойларын кім сатып алады? Қазақстандағы ең консервативті саланың бірімен криптовалютаны достастыру қаншалықты мүмкін? Бұл туралы Майдан Digital Business-ке берген сұхбатында айтты.

Digital Business редакциясы Astana Hub-пен бірлесіп «Қазақстанның 100 стартап-тарихы» жобасын іске қосты. Бұл – қазақстандық кәсіпкерлер мен Astana Hub бағдарламаларына қатысушы шетелдіктердің теңдессіз өнімдері мен сервистері жайлы жарқын оқиғалар. Біз аталған стартаптардың бірі міндетті түрде «теңдессіз жобаға» айналып, Қазақстанды әлемдік IT-нарықта танымал етеді деп сенеміз. Сондай-ақ, түрлі кәсіпкер жігіттердің бір жерде жиналған тәжірибесі аудиторияны жаңа, батыл және креативті стартаптарға шабыттандырады деген үміттеміз.

Жоба үш тілде – қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде шығады және біздің кейіпкерлеріміз үшін толығымен тегін болады. Егер сіз де жобаның бір бөлігі болғыңыз келсе – бізге жазыңыз editor@digitalbusiness.kz

«Кастдев кезінде 20-дан астам сынақ сатылымы болды»

– Майдан, мал шаруашылығын қалай цифрландырғыңыз келеді?

– Оның бірнеше кезеңдері бар. Біріншісі-блокчейн негізінде ақылды келісімшарттар жасау. Бұл малға меншік құқығына заңды кепілдіктер беруге мүмкіндік береді. Іс жүзінде ол былай болмақ: адам бізден 170 мың теңгеге сертификат сатып алады. Бұл ақша екі қой сатып алуға, оларды ұстауға және ұрықтандыруға жұмсалады. Шамамен алты айдан кейін олар төл береді. Тағы бірнеше айдан кейін, қойлар 30-40 кг салмаққа жеткенде, оларды етке өткізуге болады. Қазақстанда қой етінің көтерме бағасы кейде кг үшін 2700 теңгеге жетеді.

3 жыл бойы пайдаланушыларға ет сатудан дивидендтер төлейміз: бірінші жылы – 50% дейін, екінші жылы – 45% дейін, үшінші жылы – 40% дейін. Төлем пайызы ойындағы белсенділікке және сатып алынған жануарлардың санына байланысты болады. Содан кейін келесі 2 жылда біз салынған қаражатты қайтарамыз.

Әрі қарай – сатып алынған жануарлармен өзара әрекеттесуге болатын мобильді ойындар құру. Мысалы, MixBattle-де виртуалды үй жануарлары арасында шайқастар ұйымдастыруға және әртүрлі бонустар табуға мүмкіндік бар.Ал MixTamagochi-де пайдаланушы виртуалды ферманы дамытып, жануарға қамқорлық жасай алады: тамақтандыру, суару және т.б. бұл үшін плюшкалар да қарастырылған.

Келесі кезең – MIXSHEEPS NFT коллекциясы мен MIXANCESTORS NFT сертификаттарының іске қосылуы, олардың өтімділігі біздің шаруа қожалығымызды малмен қамтамасыз етеді. Мұндай NFT-терді мамандандырылған маркетплейстерде сатуға болады.

– Жоғарыда айтылғандардың қайсысы дайын?

– Бірнеше кастдев өткізілді, оның барысында 20 сертификат сатылды. Әзірше смарт-келісімшарт қағаз жүзінде ғана жасалған. Біздің екі ойынның MVP веб-платформасын жасадық: MixBattle және MixTamagochi. Қазірдің өзінде альфа-тестілеу жүргіздік. Айтпақшы, осы салада үлкен тәжірибесі бар компания бізге ойындарды дамытуға көмектеседі.

NFC-ге келетін болсақ, біз бұл бағытта белсенді жұмыс істеп жатырмыз және жақын арада оларды шығаруды жоспарлап отырмыз. Жалпы жобаға 25 миллион теңгеден астам жеке қаражат салынды.

«Фермерлерге айналым мен масштабты ұлғайту үшін қосымша қаражат береміз»

– Ақылды келісімшарттар, NFT және мобильді ойындар ауыл шаруашылығына қалай көмектесе алады?

– Ең бастысы – даму үшін қосымша инвестициялар. Біз монетизацияның бірнеше көздерін көріп отырмыз.

Біріншісі – ет сату: Қазақстан ішінде және экспорт арқылы.

Екіншісі – алда қосуымыз мүмкін мобильді ойындағы жарнамалар. Біз әлеуетті жарнама берушілермен сөйлестік және байқағанымыздай қызығушылық бар.

Үшіншісі – NFT сату. Негізінен нарықта криптоны білетін адамдар бар.

Төртінші – NFT-ті бір-біріне сату немесе кейбір бонустарды сатып алу кезінде біздің платформадағы пайдаланушылар арасында өтетін транзакциялық комиссия.

– Қарапайым фермердің көз алдында бұл конструкция күрделі және түсініксіз болып көрінуі мүмкін ғой. Жобаңыздың құндылығын оларға қалай жеткізбекшісіз?

– Бастапқыда біз модельді өз шаруа қожалығымызға салғымыз келеді. Нәтижелерді, нені жақсартуға болатынын алғашқы сандарды көрген соң білетін боламыз. Барлығын реттегеннен кейін, біз ШҚ иелеріне франшиза сатып алуды ұсына бастаймыз. Бұл жағдайда барлық технологиялық жауапкершілік біздің тарапымызда қалады, ал фермер әдеттегі мал шаруашылығымен айналыса береді.

ШҚ жұмысында түбегейлі ештеңе өзгермейді. Бірақ айналым мен масштабты ұлғайту үшін қосымша қаражат пайда болады. Сонымен қатар, жануарларды бақылау оңай болмақ, себебі, олар мықты қадағалауда тұрады. Барлығы үшін де жеңісті жоба.

«NFT-ні АҚШ, ЕО, Қытай, Үндістан және ресейліктерге ұсынбақшымыз»

– Өніміңіздің негізгі пайдаланушылары ретінде кімдерді көресіз?

– Мұнда бөліп қарастырған жөн. Егер біз жануарларға арналған ақылды келісімшарттар туралы айтатын болсақ, қарапайым жеке тұлға, жеке кәсіпкер және кейбір компания сатып алушы бола алады. Мысалы, каста дива кезінде сатылған 20 сертификаттың бірін жалақысы 90 мың теңге адам сатып алған.

Етті сатуға келетін болсақ, оны шағын өңдеу кәсіпорындарына немесе көтерме сауда кәсіпкерлеріне сатуға болады. Егер етті тек Қазақстанда ғана сатқан күнде де, белгілі бір маусымда бір келіден 300 теңге пайда табасыз. Салмағы 30 кг болатын бір қой 9 мың теңге әкелуі мүмкін.

Алайда, біз Қазақстанмен ғана шектелмейміз. Болашақта етті басқа елдерге экспорттауды жоспарлап отырмыз. Мысалы, Ресейде 1 кг қой етінің бағасы-3300 теңге. БАӘ мен Сауд Арабиясында одан да жоғары.

NFT-ні криптоны жақсы білетін адамдарға ұсынбақшымыз. Қазақстанда мұндай аз, сондықтан бастапқыда басқа елдерге назар аударылады: АҚШ, ЕО, Қытай, Үндістан, Ресей.

Сондай-ақ, мобильді ойындарда ойнайтын және табыс табатын ойыншылардан үміттенеміз. Біз тірі қойды басқару арқылы одан ақша табуға болатын арнайы ойын тәсілін ұсынамыз.

– NFT-ні сатуға үлкен ставка қойылғанын байқап тұрмын. Сондай-ақ, оны Қазақстан туралы, мұндағы криптовалюта туралы көп хабары жоқ АҚШ пен ЕО-тан келген адамдарға ұсынбақшысыз. Олардың қызығушылықтарын қалай оятасыз?

–Миллиондаған аудиториясы бар бірнеше танымал блогерлер мен инфлюнсерлердің қолдауына ие болдық. Олар белгілі бір келісімшарт аясында бізді ағылшын және орыстілді кеңістікте насихаттауға дайын.

Қазақстандық нарықтан да бас тартпаймыз. Біздің елде NFT сатуды бастағымыз келеді. Алғашында 200-ге жуық дана сатуды жоспарлап отырмыз. Меніңше, тілек білдірушілер болады. Мені жергілікті криптографиялық қауымдастық жақсы біледі, жігіттер қолдау көрсететініне сенімдімін.

– Ал қазір NFT-ге сұраныс бар ма? Криптамен хайп өткен уақытта қалды, қазір трендте жасанды интеллект дейді…

– NFT сату көлемі іс жүзінде өзгермеді. Бірнеше жыл бұрын осы тақырыпқа кірген адамдар ешқайда кетпеді. Және «криптозима» бұны өзгертпейді. Ия, қазір бұл салаға жаңа адамдар аз келіп жатыр. Бірақ бұл да уақыт еншісіндегі мәселе. Ертең биткоин немесе басқа криптовалюта көтерілсе, қызығушылық қайтадан артады.

Меніңше, криптовалюта – бұл болашақ үшін Web 3.0 тұжырымдамасының басты негіздерінің бірі. Крипта – оның қаржылық негізі. Жасанды интеллект мұнда ешқандай кедергі келтірмейді, керісінше көмекші болады.

«Фермаға оралу – идеяны сатып кеткенімді білдіреді»

– Жобаның толық пісіп-жетілуі үшін тағы қанша қаржы керек?

– Біздің есебімізше, гипотезаларды тестілеуге, қолда бар өнімдерді пысықтауға шамамен 8 млн теңге қажет. Дубайда компанияны тіркеу үшін тағы 17 млн теңге керек. Біз БАӘ-ді қарастырамыз, өйткені онда криптоға нөлдік салық салынады. Дегенмен, бұл әлі түпкілікті шешім емес. Түрлі нұсқаларды қарастырып жатырмыз.

–Инвестиция тартасыз ба?

– Әзірше ондай қажеттілік жоқ. Мен шаруа қожалығынан жақсы пайда әкеліп тұратын соманы ала аламын.

Инвестицияға қатысты нұсқаларды да қарастырамыз. Бірақ, тек safe-шарт бойынша. Егер Қазақстанда ақша тартатын болсам, онда мен MOST Ventures-пен жұмыс істегім келеді. Маған олардың көзқарасы ұнайды. Сондай-ақ, бұл қордың болашақта көмектесетін өте керемет желісі бар.

– Менің түсінуімше, сіз шаруа қожалықтарыңыз арқылы жақсы табыс табасыз, өйткені жобаға өз қаражатыңыздан 25 млн теңге сала алдыңыз және тағы да сонша қаражат жұмсауға дайынсыз. Ал стартап жоба не үшін қажет?

– Маған жаңа нәрсе жасау қызық. Бизнесті цифрландыруға көмектесетін инновациялық жоба құрғым келеді. Мұндай ойдың өзі маған драйв сыйлайды.

–Жоба сәтсіз болып, бар салған ақша желге ұшады деп ойламайсыз ба?

– Қателесу қорқынышты емес. Қателіктер соңында сәттілікке әкеледі. Біздің идеямыз жұмыс істейтініне сенімдімін. Туындауы мүмкін кез келген мәселе шешіледі.

Бизнес-модельді жіберіп алдыңыз ба? Оны өзгертуге болады. Өнім сұраныс тудырмады ма? Менің ойымша, оның сұранысқа ие болмауы мүмкін емес. Біздің экожүйе кез келген банкке қарағанда көбірек табыс әкеледі. Ал клиенттердің активтері қажетті өнім – ет күйінде «сақталады». Ең бастысы жобаның мағынасын қарапайым адамдарға жеткізе білу

– Қауіптерге келсек ше?

– Бізде олар аз. Біз осы уақытқа дейін инвестиция тартқан жоқпыз және ешкімге қарыз емеспіз. Біз бәрін өз қаражатымызға жасаймыз. Осы үшін екі айдан соң коммиссиямен ақшаны қайтарып алуға келетін ағашкалар сияқты кім көрінгенге пайыздар таратпадық. Егер біз уақытты жоғалтпау туралы айтатын болсақ, онда бұл да проблема деп санамаймын.

Егер қазіргі шындық сәйкес келмесе, идеяны өзгертуге болады. Қаржыландыруға келетін болсақ, әкем айналысатын ШҚ-да мықты іргетас бар.

Егер ақша қажет болса, еш қиындықсыз сол жерден ала аламын.

– Айтпақшы, әкеңіз сіздің осындай бизнеске көшуіңізге қалай қарады?

– Алғашында ол менің немен айналысып жүргенімді түсінбеді. Әкем технологиялық стартаптар мен криптовалюталар туралы ештеңе білмейді. Ол тыйым салмады, бірақ ерекше қолдау да танытпады. Менің жобам туралы теледидардағы сюжет көрсетілген кезде бәрі өзгерді. Содан кейін ғана ол мені маңызды нәрсемен айналысып жатыр деп қабылдады.

– Қазіргі жобаңыз жүзеге аспай қалса, ауыл шаруашылығына ораласыз ба, әлде, басқа технологиялық стартап жасайсыз ба?

– Мен бұл жобамен әрі қарай айналысамын. Сұранысты әрқашан жасауға болады. TikTok-та пенис түрінде тақталар жасап, олардан $10 миллионнан астам ақша тапқан жігіт бар. Ал бізде, клиенттерге алғашқы төлемдерден кейін өзін өзі сататын керемет өнім бар. Мен фермаға оралмаймын.

Бұл менің идеяға сатқындық жасап, одан бас тартқанымды білдіреді.

Ақпарат көзі: digitalbusiness.kz