Автоматты аударма пайдаланылды

Қазақстан IT-елге айналу үшін барлық қажетті шарттарға ие - сарапшы

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өткен жылғы халыққа Жолдауында цифрландыру саласындағы жетістіктерді және отандық IT – саланың экспорт көлемін атап өтіп, Қазақстанды IT-елге айналдыру жөніндегі стратегиялық маңызды міндетті атап өтті. Үкіметке 2026 жылға қарай IT қызметтерінің экспортын бір миллиард долларға жеткізу мақсаты қойылды. Қазақстанда IT-сала жалпы қалай дамып келеді, бизнес пен қоғам үшін жасанды интеллект технологиясын қандай мүмкіндіктер бұзады – сұхбатында BaigeNews.kz PhD, қауымдастырылған профессор және IT-компанияның басшысы Әсел Әбділдаевамен әңгімелесті.

- Жолдауда Президент Қасым-Жомарт Тоқаев стратегиялық маңызды міндет – Қазақстанды IT-елге айналдыру екенін айтты. Бұл міндетті жүзеге асыру үшін біздің елімізде қандай алғышарттар мен жетістіктер бар?

 - Бұл міндетті жүзеге асыру үшін үлкен жұмыс жүргізілуде. Біріншіден, мемлекет тарапынан қолдау мен бастамалар бар, "Цифрлық Қазақстан" сияқты бағдарламалар әзірленуде, IT-парктер мен технопарктер құрылуда (мысалы, Astana Hub, TechGarden және т.б.), цифрлық экономиканың дамуына ықпал ететін IT-компаниялар үшін салықтық жеңілдіктер мен гранттар бар. Қазіргі уақытта жетістіктердің ішінде IT-сектордың айтарлықтай өсуін, IT-компаниялар мен стартаптар санының ұлғаюын атап өтуге болады, олардың көпшілігі халықаралық тануға және инвестицияларға ие болды. Қазақстандық IT-компаниялардың Microsoft, IBM және Google сияқты жаһандық it-алпауыттармен халықаралық іс-шараларға және әріптестікке қатысуы Қазақстанның әлемдік нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін растайды.

Екіншіден, білім және кадрлар. Қазіргі уақытта еліміздің жоғары оқу орындары IT саласындағы заманауи бағыттарды енгізуде, IT-дегі трендтерді пайдалана отырып, өздерінің білім беру бағдарламаларын әзірлеуде, сондай-ақ білікті мамандарды даярлауға көмектесетін Халықаралық жоғары оқу орындарымен ынтымақтасуда. Мен әрбір білім беру бағдарламасы ұлттық жоғары білім беруді дамыту орталығының білім беру бағдарламаларының тізілімінде сараптамадан өтетінін білемін, онда Мен де сарапшымын. Сондай-ақ жоғары оқу орындары, білім беру мекемелері IT және цифрлық технологиялар бойынша курстар мен бағдарламаларды ұсына отырып, Coursera және edX сияқты жетекші онлайн-оқыту платформаларымен ынтымақтасады. Жоғары оқу орындары жоғары білікті мамандарды даярлауға ұмтылатынын сенімді түрде айта аламын, өйткені Мен өзім Астана Халықаралық университетінің Ақпараттық технологиялар және инженерия жоғары мектебінің деканы болып жұмыс істедім, сондай-ақ менде ББ әзірлеу және IT-компаниялармен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық тәжірибесі болды. Қазіргі уақытта мен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың жасанды интеллект және Big Data кафедрасында профессор болып жұмыс істеймін.

Сонымен қатар, Интернеттің жылдамдығы мен қолжетімділігін арттыру және Мемлекеттік қызметтерді цифрландыру сияқты инфрақұрылымдық жақсартуларды атап өткім келеді, олар бірыңғай ақпараттық ортаны қалыптастырады және мемлекеттік деңгейде IT-технологияларды пайдалануды ынталандырады.

Электрондық үкімет пен финтехті дамытуды қоса алғанда, экономика мен қоғамды цифрландыру маңызды жетістік болып табылады, бұл азаматтардың мемлекеттік органдармен және қаржы сервистерімен өзара іс-қимылын жеңілдетеді. Зерттеу орталықтарын құру және отандық бағдарламалық жасақтаманы белсенді әзірлеу IT саласындағы инновациялар мен ғылыми зерттеулерге ықпал етеді. Сондай-ақ, жобаларды гранттық, бағдарламалық-мақсатты қаржыландырудың, сондай-ақ оларды коммерцияландырудың арқасында ғылыми-зерттеу институттарында көптеген зерттеулер жүргізіліп жатқанын айта аламын. Ғылыми-зерттеу институттарының елдің IT-саласын дамытуға қосқан зор үлесі бар. Мен мұны сенімді түрде айта аламын, өйткені ол ақпараттық және есептеу технологиялары институтында ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді.

Осылайша, мемлекеттік қолдаудың, білім беру бастамаларының, инфрақұрылымды жақсартудың және IT-сектордағы елеулі жетістіктердің арқасында Қазақстан IT-елге айналу үшін барлық қажетті жағдайларға ие.

- Әсел Асылбекқызы, Ақпараттық технологиялар саласындағы ғылыми қызметтен басқа, сіз АИ-мен жұмыс істейтін IT-компанияны басқарасыз. Сіз не жасайсыз және бұл нарықта қаншалықты сұранысқа ие?

 - Қазіргі уақытта жасанды интеллекттің дамуы қарқынды дамып келеді. Қазір әрбір компания күнделікті жұмыстарды жақсарту және автоматтандыру үшін өзінің AI құруға ұмтылуда. Қазақстанда IT-секторды дамытуға белсенді қатысу үшін біз сондай-ақ "Byte Machine"атты IT-компанияны құрдық. Біздің компания елдің цифрлық трансформациясына елеулі үлес қосуға ұмтыла отырып, жасанды интеллект (АИ), бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу, деректерді талдау негізінде шешімдерді әзірлеуге және енгізуге маманданған. Біз Astana Hub қатысушыларымыз. Қазір біз бизнес-процестерді автоматтандыру үшін AI әзірлеп жатырмыз. Біздің жоба деп аталады aisale.kz -бұл сату менеджерлерін алмастыратын AI.

- Мемлекет басшысы білім экономикасына сапалы серпіліс жасау үшін жасанды интеллект мүмкіндіктерін толық пайдалануға шақырады. Бізде қазірдің өзінде сәтті жағдайлар бар ма?

 - Менің ойымша, Қазақстанда жасанды интеллект технологияларын қолдану өнімділікті арттыру, өнім мен қызмет сапасын жақсарту, жаңа салаларды дамыту және ресурстарды тиімді басқару есебінен ЖІӨ өсімін қамтамасыз ету үшін айтарлықтай әлеуетке ие. Ғылыми-зерттеу институттарында, университеттерде зерттеу жұмыстары жүргізілуде. It дамыту үшін мемлекет тарапынан көптеген гранттар бөлінеді.

Қазірдің өзінде Қазақстанда цифрлық үкімет, финтех, ауыл шаруашылығы, денсаулық сақтау, Көлік және т.б. сияқты түрлі салаларда АИ-ді пайдаланудың табысты кейстері іске асырылуда, бұл елдің экономикалық өсуі үшін АИ енгізудің шындығы мен перспективалылығын растайды. Қазақстандағы табысты кейстердің ішінен eGov цифрлық үкіметін, сондай-ақ онлайн-банкинг пен мобильді төлемдерді атап өтуге болады. Біз де жобаны әзірлеп жатырмыз aisale.kz бизнес үшін.

Менің ойымша, қазір адамдардың көпшілігі біздің қайда бара жатқанымызды білмейді, бірақ біз технологиялық революцияның алдында тұрған сияқтымыз, оны өз деңгейіміз бойынша өнеркәсіптік революцияға жатқызуға болады. Бұл менің ойымша ғана! Неліктен өнеркәсіптік? Өйткені бұрынғыдай машиналар, пойыздар, ұшақтар адамдардың өмірін жеңілдетті, ал қазір жасанды интеллект адамның іс-әрекетін жеңілдетеді.

- Қазақстандағы цифрландыру қарқынын жалпы қалай бағалайсыз?

 - Қазақстандағы цифрландыру қарқынын жылдам әрі мақсатты деп сипаттауға болады. Мемлекеттік қолдауды, инфрақұрылымды дамытуды, білім беруді жақсартуды және халықаралық ынтымақтастықты қамтитын кешенді тәсілдің арқасында Қазақстан өз мақсатына сенімді түрде қол жеткізуде деп болжауға болады.

Мемлекеттік бағдарламалар мен стратегиялар негізінде әртүрлі секторларда цифрлық технологияларды дамыту бойынша жобалар іске асырылуда. Жоғарыда айтылғандай, Қазақстан Электрондық үкімет саласында айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізді, барлығы мемлекеттік органдармен өзара іс-қимылды жеңілдетіп, олардың тиімділігін арттыра отырып, азаматтар мен бизнес үшін онлайн-қызметтердің кең спектрін ұсынатын eGov пайдаланады.  Мобильді төлемдер және онлайн-банкинг сияқты цифрлық қаржылық қызметтер дамып келеді, бұл қаржы секторында инновациялардың жоғары қарқынын көрсетеді. Бұл азаматтар үшін қаржылық қызметтердің қолжетімділігі мен ыңғайлылығын жақсартады.

- Президент Үкіметке 2026 жылға қарай IT-қызметтердің экспортын бір миллиард долларға жеткізу міндетін қойды? Бұл қаншалықты шынайы және сіз саланың қай салаларында үлкен перспективаларды көресіз?

 - 2026 жылға қарай IT-қызметтердің экспортын бір миллиард долларға жеткізу міндеті өршіл болып табылады, бірақ мемлекеттік қолдау, инфрақұрылымды жақсарту, кадрлық әлеуетті дамыту және халықаралық ынтымақтастықты кеңейту арқылы белсенді жұмыс жалғасатын жағдайда іске асырылуы мүмкін. Бағдарламалық жасақтама, бұлтты технологиялар, финтех, киберқауіпсіздік, деректерді талдау және жасанды интеллект, сондай-ақ білім беру технологиялары сияқты салалар осы бағыттағы ең үлкен перспективаларға ие деп санаймын. Ғылыми-зерттеу институттары мен университеттерінде IT дамыту саласында зерттеулер жүргізілуде. Көптеген технологиялар әзірленуде. Қазақстанда Astana Hub, TechGarden, MostHub және т.б. сияқты заманауи технопарктер мен инкубаторлар бар, олар IT-компанияларға инновациялар, инвестициялар тарту және халықаралық нарықтарға шығу үшін қажетті ресурстарды ұсынады. Қазақстандық мамандар халықаралық IT-іс-шараларға қатысады, жаһандық it-алпауыттармен серіктес болады және мұның бәрі әлемдік нарықта қазақстандық қызметтердің көрінуін және оларға деген сенімін арттырады.

- Қазақстандық IT саласы инвесторлар үшін қаншалықты тартымды деп ойлайсыз?

 - Қазақстандық IT саласы инвесторларды тарту үшін айтарлықтай артықшылықтар мен әлеуетке ие. Мемлекеттік қолдау, дамыған инфрақұрылым, білікті кадрлар, экономикалық ынталандыру және өсудің перспективалы бағыттары Қазақстанды IT-секторға инвестициялар үшін тартымды етеді. Саланы дамыту және қолдау бойынша ағымдағы күш-жігерді жалғастыра отырып, инвестициялық ахуал Қазақстандағы IT-компаниялардың одан әрі өсуі мен табысына ықпал ете отырып, жақсаратын болады.

Мен Astana Hub, TechGarden, MostHub шетелдік инвестицияларды тарту бойынша инкубациялық және акселерациялық бағдарламалар әзірлейтінін білемін.  Халықаралық компаниялар акселерациялық бағдарламалар мен инвестициялар арқылы стартаптар мен инновациялық жобаларды қолдай отырып, Astana Hub технопаркінің жобаларына белсенді қатысады. Венчурлық инвестициялар да бар. Бұл өсу, мен mosthub жұмыс істейтінін білемін. Халықаралық венчурлік қорлар мен инвесторлар қазақстандық стартаптарға қызығушылық танытуда, бұл инновациялық экожүйенің дамуына ықпал етеді. Өткен жылы қазақстандық стартаптарға венчурлық инвестициялар саны өсті, бұл халықаралық инвесторлар тарапынан қызығушылықтың артқанын көрсетеді. Бұл инновациялық жобаларды дамытуға және халықаралық инвестициялық қауымдастықтармен байланыстарды нығайтуға ықпал етеді.

- Президент Қасым-Жомарт Тоқаев былтырғы Жолдауында цифрландырудың басшылық қағидаттарын заңнамалық деңгейде бекітуді тапсырды. "Ғылым және технологиялық саясат туралы" заң саланың дамуына қалай әсер етеді?

 - "Ғылым және технологиялық саясат туралы" Заң Қазақстандағы ғылыми-технологиялық прогресті ынталандыру мен қолдаудың маңызды құралы бола алады деп санаймын. Ол тұрақты қаржыландыруды, инновацияларды қолдауды, кадрлық әлеуетті дамытуды және халықаралық ынтымақтастықты қамтамасыз ете отырып, IT-саланы дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасауға мүмкіндік береді. Заңнамалық деңгейде цифрландырудың нақты басшылық қағидаттарын енгізу ғылым мен технологияларды дамытуға жүйелі және дәйекті көзқарасты қамтамасыз етеді, бұл сайып келгенде экономикалық өсуге және елдің әлемдік нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға әкеледі.

Заң ғылыми-технологиялық даму саласында нақты басымдықтарды белгілеуге көмектеседі, бұл ресурстар мен қаржыландыруды тиімдірек бөлуге мүмкіндік береді. Стратегиялық мақсаттар мен міндеттерді бекіту саясаттағы сабақтастық пен дәйектілікті қамтамасыз ете отырып, ғылыми және технологиялық бағыттардың тұрақты дамуына негіз болады.

Заң осы салалардағы белсенділікті ынталандыратын ғылыми зерттеулер мен инновациялық технологияларды әзірлеу үшін гранттар мен субсидиялар беру тетіктерін қарастыруға көмектеседі.

Жас ғалымдар мен мамандарға Стипендиялар, гранттар және қолдаудың басқа түрлерін енгізу олардың ғылыми-зерттеу жұмыстарына белсенді қатысуын ынталандыруы мүмкін.

Заң тәжірибе мен білім алмасуға ықпал ете отырып, ғылым мен технология саласындағы халықаралық ынтымақтастықты ынталандыруға көмектеседі. Қазақстандық ғалымдар мен мамандардың халықаралық ғылыми-зерттеу жобалары мен конференцияларға қатысуын қолдау халықаралық байланыстарды нығайтады және қазақстандық ғылымның беделін арттырады.

Ғылыми зерттеулер мен технологиялық әзірлемелер саласындағы этикалық нормалар мен стандарттарды бекіту технологияларды жауапкершілікпен пайдалануды және азаматтардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз етеді. Заң жасанды интеллект және үлкен деректер сияқты жаңа технологияларды реттеу үшін ережелер мен ережелерді орнатуға көмектеседі, оларды қауіпсіз және тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.

Сұхбат жарияланды BaigeNews.kz https://baigenews.kz/kazahstan-obladaet-vsemi-neobhodimymi-usloviyami-dlya-prevrascheniya-v-it-stranu-ekspert_182564/ 

Пікірлер 1

Кіру пікір қалдыру үшін

Шаг за шагом к цифровой державе..

Жауап беру